Yurtiçi satışlarda kur riski taşımak istemeyen işletmeler de döviz cinsinden fatura düzenlemektedirler. Bu yazımızda yasal olarak döviz cinsinden fatura düzenleme şartları, kur değerleme ve kur farkı faturası konuları değerlendirilecektir.

Döviz Cinsinden Fatura Düzenlenmesi

           

Vergi Usul Kanunu’nun 215. maddesinde döviz cinsisinden fatura düzenlenmesi konusu yer almaktadır. Buna göre;

Kayıt ve belgelerde Türk para birimi kullanılır. Belgeler, Türk parası karşılığı gösterilmek şartıyla, yabancı para birimine göre de düzenlenebilir. Şu kadar ki yurt dışındaki müşteriler adına düzenlenen belgelerde Türk parası karşılığı gösterilme şartı aranmaz.”.

İlgili maddeye istinaden hem yurtiçindeki hem yurtdışındaki şirketlere döviz cinsinden fatura düzenlenmesi mümkündür. Yurtiçindeki şirketlere düzenlenen dövizli faturada Türk Lirası karşılığının gösterilme zorunluluğu bulunmaktadır. Döviz cinsinden kesilen fatura, yine döviz cinsinden tahsil edilecek ise Merkez Bankası döviz alış kuru ile faturanın Türk Lirası karşılığı hesaplanmalıdır.

Mal veya hizmet teslimine ait düzenlenen sözleşmelerde taraflarca kurun önceden belirlenmiş olduğu durumlarda, faturadaki döviz tutarının sözleşmede belirlenen kur ile Türk Lirası değerinin belirlenmesi de mümkündür. Bu konuda Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 02.01.2012 tarihli ve 

B.07.1.GİB.4.99.16.01.0-VUK-280-6 sayılı Özelgesinde bu konuda açıklamalar yapılmıştır;

 “… 1- Yurtiçi firmalardan yapacağınız dövize endeksli mal alımlarına istinaden düzenlenen sözleşmede döviz kurunun taraflarca belirlenmesi halinde,   (avans olarak yapılan ödemelerde dahil)  düzenlenecek satış faturalarında  Türk Lirası karşılığının gösterilmesi şartıyla, sözleşmede belirlenen  döviz kuru üzerinden ilgili bedelin Türk Lirasına  çevrilerek defter kayıtlarına geçirilmesi,

       

  Yurtiçi firmalardan yapacağınız dövize endeksli  mal alımlarına istinaden taraflarca mal alım sözleşmesinde döviz  kurunun  belirlenmemiş olması   ve satış faturasında mal bedelinin  T.C. Merkez Bankası döviz satış kuru üzerinden hesaplanması durumlarında, ödeme için taraflarca döviz kuru belirlenmediğinden düzenlenecek satış faturalarındaki bedelin T.C. Merkez Bankası döviz alış kuru üzerinden Türk Lirasına çevrilerek  defter kayıtlarına geçirilmesi,  ayrıca fatura düzenleme tarihinden, ödemenin gerçekleştiği tarihe kadar lehinize oluşan kur farkları için şirketinizce satıcıya, aleyhinize oluşan kur farkları için ise satıcı tarafından adınıza fatura düzenlenerek, teslim veya hizmetin yapıldığı tarihte bu işlemler için geçerli olan oran üzerinden KDV hesaplanması gerekmektedir.”.

Dövizli Hesapların Değerlenmesi ve Kur Farkı Faturası

           

Döviz cinsinden takip edilen cari hesap bakiyelerinin, geçici vergi dönemlerinde kur değerlemesi yapılması gerekmektedir. Kur değerlemesi için baz alınacak kur ise, Merkez Bankası tarafından açıklanan döviz alış kuru olacaktır.

İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 08.09.2015 tarihli ve 39044742-010-79406 sayılı Özelgesinde aşağıdaki açıklamalara yer verilmiştir:

“... Buna göre, yabancı para ve yabancı para ile olan senetli veya senetsiz alacak ve borçların, yıl sonlarında ve geçici vergi dönemlerinde Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre değerlemeye tabi tutulması zorunlu bulunduğundan, bir teslim veya hizmetin karşılığı olmayan bu değerleme işlemi sonucu oluşan kur farkları için fatura düzenlenmesine gerek bulunmamaktadır.”

Ayrıca 26.04.2014 tarihli Katma Değer Vergisi Uygulama Genel Tebliği’nde kur değerlemesi nedeni ile ortaya çıkan ve gerçekleşmiş kur farkları için Katma Değer Vergisi (KDV) dahil fatura kesilmesi konusunda açıklamalar yapılmıştır:

“Bedelin döviz cinsinden veya dövize endekslenerek ifade edildiği işlemlerde, bedelin kısmen veya tamamen vergiyi doğuran olayın vuku bulduğu tarihten sonra ödenmesi halinde, satıcı lehine ortaya çıkan kur farkı esas itibarıyla vade farkı mahiyetinde olduğundan, matrahın bir unsuru olarak vergilendirilmesi gerekmektedir.

Buna göre, teslim veya hizmetin yapıldığı tarih ile bedelin tahsil edildiği tarih arasında ortaya çıkan lehte kur farkı için satıcı tarafından fatura düzenlenmek ve faturada gösterilen kur farkına, teslim veya hizmetin yapıldığı tarihte bu işlemler için geçerli olan oran uygulanmak suretiyle KDV hesaplanır. Bedelin tahsil edildiği tarihte alıcı lehine kur farkı oluşması halinde, kur farkı tutarı üzerinden alıcı tarafından satıcıya bir fatura düzenlenerek, teslim ve hizmetin yapıldığı tarihteki oran üzerinden KDV hesaplanması gerekmektedir.

Yıl sonlarında ve geçici vergi dönemlerinde, Vergi Usul Kanunu uyarınca yapılan değerlemeler sonucu oluşan kur farkları üzerinden KDV hesaplanmaz.”

Yurtiçi müşterilere düzenlenen ve bedeli tahsil edilen dövizli faturanın, fatura tarihi ile ödeme tarihi arasında oluşan kur farkları için kur farkı faturası düzenlenmesi gerekmektedir. Düzenlenen kur farkı faturalarında yer alan bedelin ödenmesi söz konusu olmayıp, bu faturalar KDV hesaplanması açısından önem arz etmektedir. 

İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 29.06.2015 tarihli ve 39044742-010.01-64151 sayılı Özelgesinde;

“… Bu itibarla; firmanız tarafından yapılan döviz cinsinden satışlarda bedelin, yıl sonlarında ve geçici vergi dönemlerinde Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre değerleme yapıldığı tarihi izleyen dönemde tahsil edilmesi durumunda; teslim veya hizmetin yapıldığı tarih ile bedelin tahsil edildiği tarih arasında ortaya çıkan kur farkı için firmanız tarafından fatura düzenleneceği ve faturada gösterilen kur farkına, teslim veya hizmetin yapıldığı tarihte bu işlemler için geçerli olan oran uygulanmak suretiyle KDV hesaplanacağı tabiidir. Ancak; bedeli henüz tahsil edilmeyen döviz cinsinden satışlarda yıl sonlarında ve geçici vergi dönemlerinde, Vergi Usul Kanunu uyarınca yapılan değerlemeler sonucu oluşan kur farkları üzerinden KDV hesaplanmasına gerek bulunmamaktadır.”

ifadeleri yer almaktadır.

Vergi mevzuatına göre yurtiçi ve yurtdışı şirketlere döviz cinsinden fatura düzenlenmesi mümkün olup, yurtiçi şirketlere düzenlenen faturalarda Türk Lirası karşılığının gösterilmesi de zorunludur. Tarafların faturaya konu edilecek işlem için daha önceden kur tespit etmediği durumlarda Merkez Bankası döviz alış kuru ile Türk Lirası tutarının hesaplanması gerekmektedir. Tarafların sözleşme ile döviz  kurunu  belirlemiş olması durumunda ise döviz bedelinin sözleşmede yer alan kur üzerinden Türk Lirasına çevrilerek  defter kayıtlarına geçirilmesi mümkün bulunmaktadır.

KDV hesaplanmış dövizli faturaların, düzenleme tarihi ile ödeme tarihi arasında oluşacak kur farkları için ise kur farkı faturası düzenlenmesi ve kur farkını oluşturan dövizli faturadaki KDV oranının dikkate alınarak KDV hesaplanması gerekmektedir